W Polsce co roku wytwarzanych jest ok. 2,5 mln ton odpadów tekstylnych. Blisko połowa z nich mogłaby trafić do recyklingu. W koszach lądują nie tylko zużyte ubrania i buty, ale też rzeczy, które się znudziły lub wyszły z mody. W efekcie składowiska zalewane są tonami śmieci, które nie muszą tam trafiać. Jak temu zaradzić? Odpowiedzią jest oparta na etyce i ekologii zrównoważona moda.
Świat mody to nie tylko kolorowe kreacje, ciekawe fasony czy znani projektanci. To także odpowiedzialność za środowisko, pracowników, proces produkcyjny, o czym jakby zapomniano w dobie tzw. fast fashion. Coraz częściej słychać jednak o modzie ekologicznej, która stawia na wykorzystywanie wysokiej jakości materiałów organicznych oraz produkcję w poszanowaniu praw ludzi i zwierząt. Na znaczeniu zyskuje też recykling ubrań, którego rola w Polsce wzrośnie wraz z wejściem selektywnej zbiórki tekstyliów w 2025 r. Czym jest zrównoważona moda?
Moda ekologiczna – definicja
Moda ekologiczna, inaczej moda zrównoważona, to element filozofii designu powiązany z trendami zrównoważonego rozwoju. Jej celem jest stworzenie systemu łączącego projektowanie i wytwarzanie ubrań z uwzględnieniem ich wpływu na środowisko i społeczeństwo. Jak to jest osiągane?
Producenci wykorzystują w produkcji wysokiej jakości materiały jak na przykład bawełna organiczna, len lub materiały z konopi. Do tego projektują ubrania, kładąc nacisk na ponadczasowość fasonów, by można je było nosić latami. To z kolei ma ograniczać konsumpcjonizm w zakresie kupowania nowej odzieży ze względu na zmieniające się trendy lub ich niską jakość. W skrócie: zrównoważona moda skłania producentów do bardziej odpowiedzialnej produkcji, odbiegającej od tzw. fast fashion.
Dowiedz się więcej o fast fashion
Zrównoważona moda vs fast fashion
Żeby lepiej zrozumieć ideę mody zrównoważonej, najlepiej odwołać się do jej przeciwieństwa, czyli fast fashion, która dziś jest bardzo popularna, ale budzi coraz więcej kontrowersji w związku z negatywnym oddziaływaniem na środowisko naturalne. Nadprodukcja ubrań, które kupowane są szybko i tanio; szybko też niszczeją i szybko są zbywane lub też wyrzucane, tworzy góry nowych odpadów. Według szacunków trzy piąte wszystkich wyprodukowanych ubrań ląduje na składowiskach odpadów lub zostaje spalonych w ciągu roku od produkcji.
Fakty o fast fashion, przemawiające za modą zrównoważoną:
- branża odzieżowa odpowiada za 10% światowych emisji dwutlenku węgla,
- większość wyprodukowanych ubrań nie nadaje się do recyklingu,
- osoby zatrudnione w fast fashion zarabiają często poniżej granicy skrajnego ubóstwa,
- produkcja sprzyja degradacji wody i gruntów,
- rosnący popyt na tekstylia powoduje nieefektywne wykorzystanie zasobów nieodnawialnych, w tym zwiększa produkcję włókien syntetycznych z paliw kopalnych.
Problem jest poważny i globalny. Od wielu lat pochylają się nad nim światowe organizacje jak WWF czy Komisja Środowiska UE. Tak na przykład w kwietniu 2023 roku europosłowie UE przyjęli zalecenia dotyczące produkcji tekstyliów w sposób zrównoważony i sprawiedliwy społecznie. Jednocześnie zdefiniowano szybką modę, przyjmując, że zakłada ona dużą produkcję odzieży słabszej jakości po niskich cenach. Dlatego priorytetem stało się wykorzystywanie w modzie takich tekstyliów, które będą trwalsze, naprawialne oraz nadające się do ponownego użycia i recyklingu.
Co więcej, Komisja Europejska wskazuje, że konsumenci powinni być lepiej informowani, co ma pomóc im podejmować odpowiedzialne i zrównoważone wybory. Ma to także ukrócić proceder greenwashingu, czyli wprowadzającej w błąd komunikacji, że produkt lub przedsiębiorstwo powstały/działają w zgodzie z naturą i ekologią. Mówiąc wprost, UE dąży do tego, aby coraz mniej pojawiało się tzw. ekościemy.
Dowiedz się więcej o greenwashingu
Recykling ubrań jako ważny krok ku zrównoważonej modzie
Raport Światowego Forum Ekonomicznego z 2021 roku nie pozostawia złudzeń – branża modowa wraz z całym łańcuchem dostaw to trzeci co do wielkości truciciel na naszej planecie (zaraz po przemyśle żywności i budownictwa). To dlatego coraz częściej mówi się o roli zrównoważonej modzie, która koncentruje się na kilku kwestiach.
Najważniejsze założenia zrównoważonej mody:
- Wymiar etyczny: produkcja ubrań powinna odbywać się w poszanowaniu praw człowieka i zwierząt; bez cierpienia, wyzysku i niewolnictwa.
- Wymiar ekologiczny: mniejsze zużycie surowców, barwników i szkodliwych chemikaliów, by generować jak najmniej zanieczyszczeń.
Moda ekologiczna zakłada odpowiedzialność producentów i konsumentów. Ci pierwsi mają zadbać o to, aby proces produkcji ubrań był jak najbardziej zrównoważony, podczas gdy kupujący powinni robić świadome, odpowiedzialne zakupy. W obu przypadkach na znaczeniu zyskują idee ponownego użycia (reuse) oraz recyklingu. Jak to działa?
Może Cię zainteresować: Czy plastik to całe zło tego świata?
Slow fashion, czyli kupuj ubrania mądrze i odpowiedzialnie
Zrównoważona moda to moda odpowiedzialna, można ją nawet określić jako modę powolną (z ang. slow fashion). Polega ona na świadomym wyborze rzeczy lepszej jakości, które są kupowane dużo rzadziej. Dochodzi do tego również wiedza, że odzież nie powstaje w pustce i zawsze wiąże się z wykorzystaniem zasobów naturalnych, co więcej – w ogromnej ilości. Przykład? WWF wskazuje, że do wyprodukowania 1 koszulki zużywa się około 2700 litrów wody, czyli tyle ile średnio człowiek wypija w ciągu 2,5 roku.
Dobra wiadomość jest taka, że Polacy mają swój wkład w odpowiedzialnym podejściu do zakupów ubrań. Wydajemy na odzież i obuwie o wiele mniej niż mieszkańcy Europy Zachodniej. Dodatkowo bardzo chętnie wybieramy ubrania używane, na przykład kupując je w ciucholandach lub w serwisach z odzieżą używaną. Dzięki temu kupujemy i wyrzucamy mniej, co jest zaletą i wyróżnia nas na tle innych państw.
Dla porównania statystyczny Polak wyrzuca przeciętnie 5 kg ubrań rocznie (dane Euler Hermes). Jak to wypada na tle Europy? Statystycznie w UE wyrzuca się ok. 6,6 mln ton ubrań i butów, co stanowi 14,8 kg na osobę rocznie (dane Bankier.pl).
Slow fashion, podobnie jak inne podobne trendy typu slow beauty, slow life, wymagają zmian nawyków i zachowań konsumenckich.
Jak działać zgodnie z ideami zrównoważonej mody:
Krok 1. Regularnie rób selekcję ubrań. Stwórz dwie kategorie: ubrania, które często nosisz, i te, w których chodzisz rzadziej. Możesz przyjąć założenie, że te, których nie miałeś dwa lata na sobie, mogą zostać oddane. Najlepiej taki przegląd szafy robić raz w roku. Dobrym pretekstem do zrobienia porządków są organizowane przez gminę lub organizacje charytatywne cyklicznie zbiórki odzieży używanej.
Krok 2. Oddaj ubrania potrzebującym. W miastach jest wiele punktów zbiórki, przyjmujących używaną odzież, która następnie trafia do potrzebujących. Gdzie oddać używane ubrania? Możesz wybrać kontener albo też placówki organizacji charytatywnych.
Krok 3. Sprzedaj nienoszone ubrania. Jeśli chcesz podreperować domowy budżet, dowiedz się, jak sprzedać ubrania do lumpeksu, lub skorzystaj z komisów ubrań albo serwisów sprzedażowych online.
Krok 4. Stawiaj na jakość, nie na ilość. Kupuj ubrania wysokiej jakości. Zwróć uwagę na materiały – wybieraj bawełnę organiczną lub materiały fair trade; szukaj tencelu (przetworzona celuloza drzewna), cupro (celuloza znajdująca się w nasionach bawełny) oraz lnu.
Krok 5. Wybieraj lokalne marki. Podobnie jak w wielu innych krajach, w Polsce są producenci, którzy działają zgodnie z ideami zrównoważonej mody, promując wysoką jakość, etyczną produkcję i ponowne użycie.
Gdzie oddać używane ubrania?
Masz sporo odzieży używanej i nie wiesz, co z nią zrobić? Poniżej krótka lista, gdzie oddać używane ubrania:
- Oficjalna zbiórka odzieży używanej: wiele organizacji charytatywnych prowadzi sklepy lub kontenery zbiórkowe. Przykłady to Caritas, Polski Czerwony Krzyż. Warto upewnić się w MOPS lub Ośrodku Interwencji Kryzysowej, czy nie prowadzą zbiórek dla osób w trudnej sytuacji życiowej.
- Lokalne zbiórki odzieży: w każdym mieście działają lokalne organizacje i stowarzyszenia, które organizują mobilne zbiórki, tj. w wyznaczonym terminie specjalny samochód jeździ i zbiera wystawione worki z odzieżą.
- Kontener na odzież używaną: w wielu miejscach znajdziesz specjalne kontenery na używane ubrania. Są one zazwyczaj umieszczone na terenie osiedli, parkingów i przy sklepach spożywczych; są też stosownie oznaczone, kto prowadzi zbiórkę i na jaki cel.
- Zbiórki organizowane przez szkoły lub firmy: czasem szkoły, firmy lub inne instytucje organizują akcje zbiórek używanych ubrań. Warto być świadomym lokalnych inicjatyw.
- Punkty zbiórki w sklepach odzieżowych: niektóre sklepy odzieżowe oferują punkty zbiórki, gdzie można zostawić używane ubrania. Dotyczy to również biustonoszy – jedna z marek bieliźniarskich od marca 2021 r. zebrała ponad 50 000 biustonoszy i trzy czwarte z nich (które były w bardzo dobrym stanie) przekazała stowarzyszeniu pomagającym kobietom w trudnych sytuacjach, w tym Fundacji Centrum Praw Kobiet.
Pamiętaj, aby ubrania oddawane do zbiórek były w dobrym stanie. Jeśli są uszkodzone, warto je naprawić, przerobić lub wykorzystać w innym celu, np. jako ściereczki.
Wszystkie założenia zrównoważonej mody, od wymiaru etycznego po ekologiczny, wskazują nam alternatywę dla fast fashion. Wybieranie długo służących, łatwych do naprawienia ubrań i butów jest działaniem ograniczającym nasz negatywny wpływ na środowisko. W ostatnich latach ten trend wyraźnie się upowszechnia w krajach rozwiniętych, potwierdzając, że nie tylko panuje moda na ekologię, ale moda również może być ekologiczna.
Artykuł partnera
